Sinds ik me kan heugen is het zo: niemand wil ze hebben. Afkomst, religie, politieke voorkeur, huidskleur, seksuele geaardheid, dát is wat we zien wanneer we iemand voor het eerst ontmoeten. Waarom zijn we niet in staat om mensen als mens in ons op te nemen?

De zomervakantie is voor mij een periode van rust: lezen, wandelen, vooruitkijken en verdiepen. Omdat ik meer wilde weten over de geschiedenis van het Europese vluchtelingenbeleid las ik het boek Niemand wil ze hebben (aanrader!). Het verhaal van onderzoeksjournaliste Linda Polman beschrijft wat er terecht is gekomen van de bekende ‘nooit meer’-belofte, naar aanleiding van het grote aantal Joden dat uit nazi-gebied probeerde te ontkomen maar nergens terecht kon. ‘Niemand wil ze hebben’ kopte een Duitse krant destijds. De sombere conclusie van Polman tachtig jaar later: nog steeds wil niemand ze hebben.

Wat is er terechtgekomen van de bekende ‘nooit meer’-belofte?

Er is weinig tot niets veranderd in de houding en de standpunten van Europa. We proberen vluchtelingen nog steeds buiten de deur te houden en besteden onze zorgen uit aan hulpverleningsinstanties. Soms, heel soms – als de vluchtelingen de vijanden van onze vijanden blijken te zijn – maken we een uitzondering. Het zijn de harde feiten.

Mijn vakantie sloot ik af met de voorstelling I Am Europe in de Stadsschouwburg in Groningen. In het stuk van theatermaker Falk Richter vertellen acht jonge acteurs en dansers uit heel Europa hun persoonlijke verhaal. Hun dromen, problemen en uitdagingen laten opvallend veel overeenkomsten zien. En wat mij vooral intrigeerde: allen geloven ze in een toekomst voor zichzelf als Europeaan met Europa als een land zonder taal- en cultuurbarrières. Tot het zover is groeien ze op op een continent dat verdeeld is en waar de scheidslijnen duidelijk aanwezig zijn.

Ik vergelijk Europa weleens met een tropisch eiland waarin mensen zich laven aan hagelwitte stranden, palmbomen en vergezichten, terwijl aan de andere kant van eiland een deel van het tropische woud in vlammen staat. We doen net of we de rook niet ruiken en gaan verder met ons leventje, bezoeken nog een heerlijk restaurant en bestellen nog een bijpassende wijn bij ons eten. Wij posten foto’s van prachtige zonsondergangen aan de Westzijde, terwijl aan de Oostzijde van het eiland bootvluchtelingen aanmeren na een barre tocht. Hun wens: een beetje schaduw van de palmen op het mooie paradijselijke eiland.

Ik ben niet meer zo jong (55), noch Robin Hood. Maar een toekomst vrij van uitsluiting en onverschilligheid, een toekomst zonder discriminatie, ongelijkheid, armoede en geweld is een te mooie droom om op te geven. De jongeren in I Am Europe geven me moed. Wachten totdat de jeugd een solidaire wereld bouwt zou naïef zijn. In al die jaren is er immers nog niets van terecht gekomen. De verantwoordelijkheid is al te vaak doorgegeven. Dus: wat gaan we doen?

Journalisten zoals Linda Polman: blijf boeken als Niemand wil ze hebben schrijven. Kiezers: accepteer niet dat politiek leiders de hete aardappelen naar elkaar toeschuiven. Bestuurders: maak sportvelden en culturele voorzieningen voor iedereen. Theatermakers als Falk Richter: blijf stukken als I Am Europa maken. Mensen: neem eens een eenzame buurman of buurvrouw mee naar een voorstelling of een museum. UAF en andere hulpverlenende instanties: blijf ernaar streven om jezelf misbaar te maken. Etc. Etc.

Kortom: zorg voor elkaar. Het klinkt me allemaal zo vanzelfsprekend in de oren (hopelijk geldt het ook voor jou). Tijdens het schrijven realiseer ik me dat dit verhaal al duizend keer is verteld en ik heb me afgevraagd of ik dit wel moet posten. Om me vlak daarna te realiseren dat het verhaal verteld moet blijven worden. Liefde is een rijkdom om te delen. Als we de ander laten voelen dat hij/zij bestaat, dan bestaan we zelf ook. In al mijn dromen is het mogelijk. Waarom is het er dan nog niet? Begin met iets kleins en wees van betekenis.

Doe je ook mee?