Ik vroeg aan collega Marieke hoe de kennismaking met kandidaten voor het leerwerktraject van Liander was gegaan. Marieke vertelde enthousiast over de opkomst, over de leergierige studenten en over de mensen van Liander die stonden te trappelen om opnieuw tien technische talenten een kans te bieden. Eén reactie noemde ze in het bijzonder, de reactie van Aziz. Na het openingspraatje van Liander had hij gezegd: ‘Ik hoop dat dit het begin is van een lange relatie.

We willen bij een groep horen

De woorden van Aziz, die ik via Marieke tot me nam, grepen me aan. Waarom? Omdat ze laten zien waar we als mensen werkelijk naar verlangen: verbondenheid. Mensen zijn sociale wezens. We willen bij een groep horen en gaan graag relaties aan met de mensen om ons heen. Daar is zelfs een term voor: conformisme.

Dat proces begint al als we geboren worden. Vanaf dag één zijn we onderdeel van een familie. Eenmaal oud genoeg gaan we naar school, we melden ons aan bij sportverenigingen, vormen vriendenclubjes en nog weer later gaan we aan het werk. Niet voor niets is eenzaamheid onder ouderen een groot probleem. Alle relaties die we in ons leven aangegaan brokkelen langzaam af als we ouder worden. Naar schatting voelen één miljoen ouderen in Nederland zich eenzaam.

Een volwassen plant zonder wortels in een open veld

Vluchten is wat dat betreft een onnatuurlijke gebeurtenis. Ik vergelijk het weleens met een plant. Een plant begint met een zaadje in de grond, laat wortels groeien, vindt een weg in haar omgeving en wordt er uiteindelijk onderdeel van. Trek je een volwassen plant uit de grond om deze in een totaal andere omgeving opnieuw te poten, dan moet die plant opnieuw een weg vinden.

Ik heb het zelf meegemaakt toen ik in 1990 van Iran naar Nederland vluchtte. Hoewel ik in Iran niet mocht werken en studeren, en in dat opzicht minder wortels had dan ik wilde, was Nederland een rigoureus andere omgeving. In was als een volwassen plant zonder wortels in een open veld: ik voelde me niet beschermd en kon ieder moment omvallen. Hier had ik geen familie, geen netwerk, ik kende de taal niet, en ga zo maar door.

Ik wilde aarden, wortels laten groeien en onderdeel worden van mijn omgeving. In mijn geval betekende dat: de taal leren, studeren en uiteindelijk aan het werk. Maar ook: contact maken met ouders op het schoolplein van mijn kinderen, de buren uitnodigen voor een kennismaking en oppassen op klasgenoten van mijn zoons Pouya en Pasha.

Meedoen en je verbonden voelen

Waar ik naartoe wil: studie en werk zijn ‘slechts’ middelen om ons in verbinding te brengen met onze omgeving. In een maatschappij waarin iedereen werkt, wil je als nieuweling zonder wortels óók werken. Je past je aan het gedrag en de opvattingen van de heersende groep aan, je conformeert je. Uiteindelijk gaat het dáárover: meedoen, je verbonden voelen. Rutger Bregman schreef over het basisinkomen en de 15 urige werkweek. Misschien gaat meedoen en je verbonden voelen er in de toekomst wel heel anders uitzien.

Met dit in ons achterhoofd is de opmerking van Aziz erg mooi. Het leerwerktraject biedt garantie op een baan, maar Aziz benoemt juist de lange relatie als iets waar hij naar uitkijkt. Aziz is nu onderdeel (!) van een traject waarin hij kan optrekken met andere (!) deelnemers met interesse voor techniek. Ik ben er van overtuigd dat het leerwerktraject hem zal helpen om nieuwe wortels te maken en onderdeel te worden van zijn nieuwe omgeving.

Fotografie: Marijn Smulders