Het was op een vrijdag in 1997 dat Aram Hasan zijn vaderland vaarwel zei. Zo’n hete, stoffige vrijdag die de zomers in Hasake, de Syrische stad waar hij opgroeide, zo kenmerkten.

Onverwachts opgepakt

Tijd voor afscheid was er niet geweest. Voor een familiebezoek was hij vanuit Oekraïne, het land waar hij op dat moment geneeskunde studeerde en waar zijn zwangere vrouw op hem wachtte, teruggegaan naar zijn geboortestad. Daar was hij onverwachts opgepakt en vastgezet omdat hij voorzitter van een Koerdische studentenvereniging en mensenrechtenactivist was. Toen hij voorwaardelijk vrij werd gelaten, twijfelde hij geen seconde. Hij besloot te vluchten en wel meteen.

Het abrupte afscheid zette zijn toekomstplannen volledig op zijn kop. De aantijgingen van het regime aan zijn adres als Koerdisch activist maakten een bestaan in Syrië onmogelijk. In Oekraïne kon hij ook niet blijven: zijn verblijfsvergunning zou twee jaar later definitief verlopen en het dagelijks leven werd er met de steeds toenemende criminaliteit niet bepaald prettiger op.

Van azc naar azc

Met twee volle tassen en een peuter op de arm belandden Hasan en zijn vrouw in 1999 in een Nederlands asielzoekerscentrum (azc). Een chaotische tijd van hard werken en niet kunnen aarden volgt. Drie jaar lang verhuizen ze van azc naar azc. Een huisarts waar hij bevriend mee is geraakt brengt hem in contact met het UAF.

Dan volgt een omslag. Het UAF regelt dat Hasan coschappen mag lopen in afwachting van zijn verblijfsvergunning. Hasan besluit zich te specialiseren in traumabehandeling. Dat doet hij omdat hij als psychiater met een verleden als vluchteling meer kan betekenen voor zijn patiënten. Zij zijn veelal vluchteling. Ze herkennen zich in hem. Het is dankbaar werk. Een aantal van zijn patiënten studeert met steun van het UAF, net zoals hijzelf vroeger. Hij glimlacht: ‘De cirkel is rond.’

‘Motivatiemaster’

De motivatie om zich verder te ontwikkelen en een bestaan op te bouwen: dat heeft hem door die moeilijke eerste jaren in Nederland heen geholpen. ‘Het was mijn motor.’ Dat probeert hij zijn patiënten nu ook duidelijk te maken. De ‘motivatiemaster’ noemen ze hem op zijn werk bij Centrum ’45. ‘Als je gemotiveerd bent, kom je ook meer mensen tegen die je helpen en inspireren om verder te komen’, houdt hij zijn cliënten altijd voor.

Als je gemotiveerd bent, kom je ook meer mensen tegen die je helpen en inspireren om verder te komen

Om de behandeling van trauma bij vluchtelingen effectiever te maken, heeft Hasan CoTeam opgericht: Culturally Oriented Trauma Expertise Approach & Motivation. ‘Met een team van zeven mensen geef ik advies, trainingen, workshops, onderwijs op het gebied van transculturele psychiatrie. Hiermee dragen wij bij aan een geslaagde integratie, en daarmee aan een win-win situatie voor de vluchteling en de samenleving.’

‘Daarnaast heb ik in 2012 de stichting Psychiaters zonder grenzenopgericht. We zijn sinds 2017 in Noord-Syrië geregistreerd als NGO. Dat is echt uniek. Met mijn stichting focus ik op psychotherapie ter plaatse in de oorlog. Je moet naast mensen staan in de oorlog, niet pas ná de oorlog.’

Nooit meer terug naar Syrië

Zijn ouders wonen nog altijd in Hasake. Ongelofelijk trots is hij daarop: ‘Zij willen Syrië niet verlaten en blijven hun land bewaken tegen nog slechter. Hij is ook trots op de opvoeding die hij gehad heeft: ‘Ze waren zo goed voor ons, hebben ons nooit geslagen, iets dat in onze cultuur echt heel bijzonder is.’

Met mijn stichting focus ik op psychotherapie ter plaatse in de oorlog. Je moet naast mensen staan in de oorlog, niet pas ná de oorlog.

Hasan en zijn familie hebben geregeld telefonisch contact en hebben elkaar de afgelopen jaren een aantal keer kunnen ontmoeten in Noord-Irak. Syrië kan hij misschien nooit meer in. Moeilijk vindt hij dat. ‘Ik mis Hasake. De stenen van ons grote huis, de oude boom in onze tuin, de tweedehands boekenkast die ik kocht van mijn eerste salaris omdat ik de vrijgevigheid van mijn gulle vader zat was. Hij deelde graag alles wat hij had. Ons huis was een open huis voor iedereen. Het is pijnlijk om te zien dat onze herinneringen van mijn jeugd, mijn kind-zijn, worden vernietigd.’

‘Dankbaar’

Het UAF is beslissend voor Hasan geweest. ‘Zij hebben ervoor gezorgd dat de gemeente mij toch toestemming gaf om te studeren. Zonder de financiële steun en persoonlijke begeleiding van medewerkers had ik hier nooit gestaan.’

Zijn werk als trauma-expert, maar ook zijn hulp aan mensen in Syrië en Noord-Irak vindt hij volkomen logisch: ‘Ik heb veertien jaar lang in Nederland moeten strijden voor mijn bestaan, zij doen dat nu in de strijd tegen hun trauma’s. Ik ben het UAF heel dankbaar dat ik nu in staat ben om ze daarbij te helpen.’

Foto: Jeroen Dietz