‘Photography is a beautiful distraction,’ aldus Thana Faroq (Jemen, 1990) in haar fotoboek I don’t recognize me in the shadows. In het boek voegt ze haar ervaring in asielzoekerscentra in Nederland samen met de ervaringen van landgenoten in Djibouti, het enige land met een vluchtelingenkamp voor Jemenieten in de wereld. Ze prijst zich gelukkig dat ze hier is en niet daar. ‘I was one of the lucky ones who made it to safety, while many still have not.’
Werk bracht haar naar Nederland. ‘Het was geen vooropgezet plan, het was zelfs niet mijn bedoeling om Jemen te verlaten. Er zijn zoveel verhalen te vertellen in een land in oorlog.’ Waarom ze toch vertrok? Om te studeren in Londen, een master fotografie. Het was een kans die ze niet wilde laten liggen. Thana: ‘Tegen mijn alleenstaande moeder zei ik: ‘Ik zie je snel.’ Maar ik kon niet terug nadat ik mijn master afrondde, Jemen was onbereikbaar. Voor een tentoonstelling was ik in Nederland, toen heb ik hier asiel aangevraagd. Het is inmiddels zeven jaar geleden dat ik mijn moeder zag.’
Thana vertelt haar verhaal in het Engels – ‘I don’t want to bother you with my Dutch’ – gezeten aan een pingpongtafel in The Grey Space in the Middle, een creatieve ruimte in hartje Den Haag waar ze een werkplek huurt. Ze is een vrouw van de wereld, bereisd. Al op haar zestiende toog ze naar Canada om daar naar de middelbare school te gaan, daarna volgde een studie in de Verenigde Staten. Terug in Jemen werkte ze voor verschillende internationale organisaties. ‘Ik ben altijd hongerig geweest, met dank aan mijn moeder die me op het hart drukte dat ik alles kon bereiken wat ik wilde. Jemen is een conservatieve gemeenschap.’
Wat bracht je op het pad van de fotografie?
‘Ik heb een behoefte om me uit te drukken, om de vragen die in mijn hoofd rondzingen te beantwoorden. Ik begon als schrijver, dat ben ik nog steeds. Maar de camera won het van de pen. Alleen al het vasthouden van de camera voelde als een act of empowerment. En ik voelde dat ik talent had, dat ik wist waar ik naar zocht, waar ik naar keek. Ik ben een goede observator maar heb geen geduld om dat wat ik vang om te zetten in woorden. Ik was negentien toen ik met mijn eerste camera vanuit de Verenigde Staten naar Jemen kwam om vakantie te vieren. Stel het je voor: een tienermeisje met hoofddoek en camera in Sana’a, mijn thuisstad. Ik hield mijn camera vast, klikte en uit het niets maakte ik iets. Isn’t that exciting?’
Wat zag je toen je door je camera keek in Jemen?
‘Een busy frame. Het was de tijd voor de oorlog. Ik zag leven, een leven vol tegenstellingen. Schoonheid, mystiek, ook droevigheid. En veerkracht, ongeacht hoe de dagen verliepen.’
Ken je dat gevoel dat je wil dansen? Ik had dat iedere dag, de hele tijd
Wist je meteen dat je van fotografie je beroep wilde maken?
‘Integendeel. Na mijn studies in Canada en de Verenigde Staten keerde ik terug naar Jemen om te werken. Ik had goede papieren en ging aan de slag – als persvoorlichter, als communicatiemedewerker. Maar om eerlijk te zijn: ik vond het heel saai. Ken je dat gevoel dat je wil dansen? Ik had dat iedere dag, de hele tijd. Maar er zaten goede kanten aan, om een goede fotograaf te zijn moet je naast goed leren fotograferen ook andere dingen leren en snappen, dingen die je bewust maken van je omgeving. Dat heb ik gedaan. Tot ik er genoeg van had en me helemaal stortte op de fotografie. Al snel stroomden de opdrachten binnen.’
Sinds vijf jaar woont Thana in Nederland. Na haar master in Londen vraagt ze hier in 2017 asiel aan. De eerste vijf maanden (‘Not too long’) verblijft ze in verschillende asielzoekerscentra tot ze het verlossende woord krijgt: ze mag blijven. In Den Haag bouwt ze haar leven op. Ze neemt contact op met het UAF en meldt zich aan voor de master Photography & Society aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK).
Thana: ‘Ik was hongerig naar meer kennis, nog niet uitgeleerd. De master gaat over hoe jouw werk zich verhoudt tot de wereld. Hoe maak je je foto’s relevant? Dat is wat ik interessant vind.’ Het UAF betaalt haar collegegeld en reiskosten, waardoor Thana zich twee jaar kan focussen op haar ontwikkeling. ‘Dat was een verademing. Ik stortte me op de fotografie. Anders had ik in een café moeten gaan werken of commerciële fotografieklussen moeten aannemen. De steun maakte een groot verschil.’ In 2020 roept het British Journal of Photography haar uit tot ‘Once to Watch’, in 2021 won ze de FOTO WIEN Photobook Award voor I don’t recognize me in the shadows. Thana is inmiddels afgestudeerd en geeft les aan de KABK.
Pas als je doorvoelt waar je bent in je leven kun je opnieuw bouwen, opnieuw starten, voet zetten op nieuwe grond.
Wat nam je je voor toen je asiel aanvroeg in Nederland?
‘Ik was niet in de positie om vooruit te kijken, mijn bestaan was onzeker. Maar ik had mijn camera, een instrument om om te gaan met de traumatische ervaring die vluchten, je thuisland verlaten, is. Dan komen we terug bij de behoefte om me uit te drukken. Ik heb het geluk dat ik mijn eigen verhaal kan documenteren.’
Zag je in de azc’s waar je verbleef meteen een onderwerp?
‘Niet meteen, ik had tijd nodig om de plotselinge wending in mijn leven te verwerken. Daarna werd fotografie de perfecte afleiding, een manier om de pijn te voelen ook. Dat was een benodigde stap, want pas als je doorvoelt waar je bent in je leven kun je opnieuw bouwen, opnieuw starten, voet zetten op nieuwe grond. Fotografie hielp me om de punten met elkaar te verbinden.’
Hoe gebruik je jouw levenservaring nu in je werk?
‘Ik focus me op vluchtelingen, migratie en met name vrouwelijke migranten, want ik ben een van hen. Gaandeweg heb ik ontdekt hoe sterk vrouwen zijn. Ik kwam eens vrouw tegen die onderweg was met drie jonge kinderen en een backpack. Zonder man, zonder levenspartner ging ze door het asielproces. En het lukte haar. Hoe sterk! Mijn nieuwe project, How Shall We Greet the Sun, gaat over vrouwen zoals zij, het is een vervolg op mijn eerste boek. Ik vraag me af: wat is integratie? Hoe kunnen vrouwelijke migranten een nieuwe identiteit ontwikkelen in het licht van de veranderingen die ze doormaken, zonder het verleden te vergeten? Misschien komt het uiteindelijk neer op de vraag: wat is thuis, waartoe behoor ik? Het is een vraag ik die ik mezelf iedere dag stel. Als het mij lukt om goed Nederlands te praten, maakt mij dat dan een Nederlandse voor jou?’
Wat is thuis voor jou, Thana?
‘Ik stel vooral vragen, haha.’ Ze is stil, draait met haar theekop op de pingpongtafel. Dan zegt ze: ‘Blue skies. Blue skies are my home. I love to see blue skies. In blue skies we are equal.’
Het nieuwste werk van Thana is tot 12 maart te zien als onderdeel van de tentoonstelling Changing Perspective in Kunstgarage Franx in Zoetermeer. Haar fotoboek How Shall We Greet the Sun verschijnt later dit jaar.
Talent mag niet verloren gaan
Geef gevluchte studenten en professionals zoals Thana de kans zich te ontwikkelen. Met jouw donatie maak jij voor hen een wereld van verschil.
Help jij vluchtelingen op weg?
![UAF-logo-staand-zonder-payoff-[RGB]](https://www.uaf.nl/wp-content/uploads/2023/02/cropped-UAF-logo-staand-zonder-payoff-RGB-223x300.png){kind=logo}
